Regio loopt warm voor Themacafé Warmte

De Nieuwe Energie in Leiden, voorheen het onderkomen van een energiebedrijf, vormde een passende setting voor het Themacafé Warmte van woensdagavond 31 januari, georganiseerd door Holland Rijnland. Afgemeten aan de flinke opkomst blijkt er veel interesse voor de duurzame manier waarop woningen en bedrijven in de toekomst worden verwarmd.

Vorig jaar werd door verschillende partners het Energieakkoord Holland Rijnland ondertekend. Hierin is de ambitie opgenomen dat de regio in 2050 energieneutraal is. Dit betekent dat alle benodigde energie op duurzame wijze in de regio wordt opwekt. Eén van de speerpunten daarin is een nieuwe, duurzame manier van warmtevoorziening.

De Alphense burgemeester Liesbeth Spies, portefeuillehouder Economie en Energie in het dagelijks bestuur van Holland Rijnland, opende het Themacafé. Haar vraag naar de achtergrond van haar toehoorders leerde dat er naast raadsleden en wethouders, vele partijen present waren zoals vertegenwoordigers van Vereniging van Eigenaren, corporaties en bouwondernemingen. Eén van hen was Onno Dwars van Ballast Nedam Development die de eerste presentatie voor z’n rekening nam. Met de stelling ‘Gasloos is geen ambitie maar uitgangspunt’ zette hij direct de toon. ‘Bijna alles wat we tot nog toe doen onder het mom van duurzaam bouwen is eigenlijk een milieudelict. We kijken naar energiebesparing en efficiënt energiegebruik als een groot goed, met als einddoel nul-op-de-meterwoningen. Maar dergelijke woningen zijn slechts de ondergrens. Willen we echt duurzaam zijn, dan zijn woningen gasloos én energieleverend.’

Ballast Nedam sprak eind vorig jaar de ambitie uit om alleen nog maar gasloze woningen te bouwen. ‘In eerste instantie dachten we dat consumenten daar wellicht moeite mee zouden hebben’, vervolgde Dwars, ‘maar uit onderzoek bleek dat zeventig procent van hen óók gasloos wil. En waarom? Omdat er eigenlijk geen reden is om het niet te willen. Wij trekken het breder door te kijken naar de mogelijke invloed van duurzame woningen op gezondheid of leefomgeving. Dat het kan, hebben we bewezen met energie-neutrale wijken in Delft en Maastricht.’

Ook in de regio wordt de opmaat gegeven voor gasloze huishoudens, blijkt uit de campagne Leiden gaat Los. Marcel Belt, programmamanager Duurzaamheid van Leiden, en Esmeralde van Vliet van netbeheerder Alliander, schetsten hoe die warmtetransitie wordt aangepakt. ‘Nieuwe wijken zonder aansluiting op het gasnet, kennen we al’, legde Belt uit. ‘Maar hoe pak je dat aan bij oudbouw op een wijze die betaalbaar, duurzaam, betrouwbaar én breed gedragen is? Leiden profileert zich als een kennisstad en wil dat ook in duurzaamheid uitdragen. De opgave is echter groot. Want willen we in 2050 energieneutraal zijn, dan moeten we gemiddeld 1500 woningen per jaar van het gas loskoppelen. Hiervoor werken we samen met bewoners – die als ambassadeurs duurzaamheid promoten -, corporaties en energieleveranciers. Inmiddels zijn we al druk bezig in Leiden Zuidwest.’

Hoe dat gebeurt, zette Van Vliet uiteen: ‘Ons doel is de warmtetransitie tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten realiseren. Op de eerste plaats moet je voorkomen dat er nog aardgas wordt aangelegd in nieuwbouw. In de reeds bebouwde omgeving moet je slim uitfaseren, dus afstemmen op planningen van andere ondergrondse ingrepen, zoals vervanging van riolering of elektriciteitsleidingen. Combineer deze plannen met planningen in wijken, bijvoorbeeld van woningbouwcorporaties, om zo natuurlijke vervangmomenten te vinden. Leiden geeft hier het goede voorbeeld door alle partijen vroegtijdig aan tafel te brengen, een realistische planning op te stellen en ook echt de wijk in te gaan. Want bij de bewoners wordt uiteindelijk het draagvlak gewonnen.’

Jan van der Meer, warmteregisseur van de Metropoolregio Amsterdam, toonde aan dat een warmtesysteem het beste op regionaal niveau kan worden afgestemd. Maar liefst 35 partijen ondertekenden een overeenkomst die moet leiden tot warmte voor zo’n 500.000 woningen. ‘Vaak wordt bij de aanleg van zo’n systeem gedacht vanuit belemmeringen’, betoogde Van der Meer, ‘maar als je kijkt naar de totale maatschappelijke kosten en baten, dan scoort een warmtenet veruit het gunstigst. Daarbij is echter overheidsingrijpen wel noodzakelijk. Want nu nog moeten we concurreren ten opzichte van allerlei voordelen waar het gasnet van profiteert, zoals belastingvrijstelling voor de glas- en tuinbouw. Dit is overigens ook de sector waar het snelst resultaat valt te boeken. Het verbruik ligt hoog en de aanleg is goed te realiseren. Voor huishoudens in de regio, is dat een lastiger verhaal. Onder het mom van een grand design brachten de gewenste structuur voor het netwerk in kaart. Naast aftakkingen naar de bestaande warmteleveranciers, de centrales in Diemen en Westpoort, kijken we ook naar mogelijkheden om bijvoorbeeld restwarmte van Tata Steel in IJmuiden te benutten. Dat ons plan geen utopie is, bewijst Denemarken. Zo is in Kopenhagen maar liefst 98% van de woningen aangesloten op een warmtenet. Dat werkt inspirerend. Als raadsleden wil ik u nog een tip meegeven: Zorg dat er voor warmtenetten voldoende geld wordt gereserveerd in de coalitieakkoorden.’

Bij de afsluiting van de avond gaf Liesbeth Spies de aanwezigen nog een uitspraak van Al Gore mee. ‘Het zetten van de eerste twee stappen is ongelooflijk moeilijk, maar als de beweging in gang is gezet zijn de vervolgstappen aanzienlijk eenvoudiger.’

De presentaties: